żałoba po mężu forum
Hania co rano chodziła na grób męża - rozmawiała z nim i płakała. Bożena przez rok po śmierci córeczki spała z jej kurtką. Adam po śmierci żony pracował od rana do nocy, aż rozbolał go kręgosłup - lekarz stwierdził depresję. Śmierć dziecka, współmałżonka, bliskiej osoby jest najtrudniejszym i najbardziej stresującym doświadczeniem. Świat wywraca się do góry nogami, wszystko traci sens. - Myślałam, że zwariuję. Płakałam, krzyczałam, klęłam… Szłam do kościoła i nie mogłam się modlić. Kiedyś w kościele siedziałam za pochyloną staruszką - pomyślałam, że chciałabym być taka stara i już niedługo umrzeć - mówi Bożena. Tata utknął w niebie Przez pierwsze tygodnie po śmierci męża Agnieszka Zabłocka z Piaseczna codziennie nasłuchiwała domofonu. Wydawało jej się, że to tylko koszmar, z którego zaraz się obudzi i mąż - jak co dzień - wróci z pracy. Starsze dzieci pytały, dlaczego z przedpokoju zniknęły buty taty, bo jeśli będzie chciał wrócić… Najmłodsze nie rozumiało, dlaczego "tata utknął w niebie". Przez trzy miesiące liczyła na cud zmartwychwstania. Wstawała rano zmęczona, jak po najcięższym dniu pracy. Zmuszała się do mycia, jedzenia, wyjścia na zakupy… Jedyne, co ją interesowało, to książki: o niebie, czyśćcu, piekle, śmierci… Starała się dowiedzieć, co mąż czuł, kiedy umierał, jak może wyglądać jego dalsze życie. Potem czuła już tylko żal i złość: do niego, że ją zostawił samą z dziećmi, do losu, do Boga, do innych, że są szczęśliwi. Czuła się bezradna w najdrobniejszych sprawach. Wróciła do pracy, ale to nic nie zmieniło. Ciągle była zmęczona, słaba, co tydzień łapała inną chorobę. Chodziła na zwolnienia i czuła się jeszcze gorzej, bo bała się o pracę, o przyszłość swoją i dzieci. Szukała pomocy u różnych specjalistów, ale po serii badań każdy mówił jej to samo: przyczyna tkwi głowie. Poszła więc do psychiatry, a stamtąd do psychologa. Przez kolejne trzy lata układała swój świat od nowa, już bez męża. Uczyła się sama spędzać święta, znalazła "złotą rączkę" do napraw cieknących kranów, ustaliła nowy rytm dnia… - Teraz już potrafię się śmiać, wyjeżdżać z przyjaciółmi za miasto i oglądać albumy ze zdjęciami, nie płacząc - mówi Agnieszka. - Żałobę mam za sobą, chociaż trudniejsze dni jeszcze się zdarzają. Trzeba przeżyć Żal, gniew, rozpacz, złość, lęk… - w żałobie nie ma złych czy niedojrzałych uczuć. Nawet, jeśli na wszystko patrzy się przez pryzmat wiary. - Kiedy wróciliśmy z mężem do pustego domu, pomyśleliśmy o jednym: skoczyć z okna i jak najszybciej znów być z Kasią. A przecież jesteśmy ludźmi mocno wierzącymi - mówi Bożena. - Na pogrzebie zemdlałam i usłyszałam potem, że katolik nie może histeryzować i poddawać się rozpaczy; że żałobę musi przeżywać dojrzale, przyjąć jako wolę Bożą i współcierpieć z Chrystusem. A we mnie wszystko wyło. Żałoby nie da się ominąć, skrócić, zabić pracą, znieczulić lekami. Trzeba ją przeżyć od początku do końca. Bardzo boleśnie, ale innej drogi nie ma. Najpierw jest szok, zaprzeczenie, poczucie winy. Obsesyjnie myśli się o tym, co zmarły czuł w chwili śmierci, jaka była jego ostatnia myśl, jak bardzo cierpiał… Dosłownie przeżywa się jego ból. Potem pojawia się sprzeciw i żal, a czasami złość. Smutek miesza się z lękiem, nawet atakami paniki. Trudno zmobilizować się do czegokolwiek. Stąd już bardzo blisko do depresji. Po kilkunastu miesiącach, czasami po kilku latach, przychodzi pogodzenie ze stratą, z innymi bliskimi, z nową sytuacją. Po długiej przerwie powraca się do życia. - Nawet, jeśli mąż umierał na raka, żona czuje się winna: że niedostatecznie szybko zauważyła, że od razu mogła iść do innego specjalisty. Poczucie winy jest tym większe, im bardziej dramatyczne są okoliczności śmierci. A przecież nie jesteśmy Panem Bogiem i mamy ograniczony wpływ na drugiego człowieka, nie wszystko możemy przewidzieć - mówi dr Wanda Badura-Madej, psycholog z krakowskiego Ośrodka Interwencji Kryzysowej, która pomaga osobom w szczególnie traumatycznej żałobie. Wygadać żal Przez prawie dwa lata, gdy mąż gasł na raka płuc, Hanna Raszyńska z Warszawy miała nadzieję, że choroba się cofnie. Potrząsała niebem i ziemią: zamawiała Msze, wyszukiwała specjalistów, cudowne terapie, rzekomo nowe leki… W śmierć męża uwierzyła dopiero, kiedy usłyszała to od pielęgniarki. - Pomogło mi hospicjum księży marianów, które wcześniej opiekowało się mężem. Pracują tam panie psycholog Ania i Magda - mogłam zadzwonić do nich o każdej porze, spotkać się, wygadać… Czasami tylko siedziałam i nic nie musiałam mówić. Młodsza córka, która bardzo była związana z ojcem i po jego śmierci zamknęła się w sobie, także była pod opieką psychologa. - Po śmierci męża do drzwi zadzwonił ks. Andrzej Dziedziul z hospicjum marianów, chociaż mąż był pod opieką hospicyjną tylko dziesięć dni. Ksiądz przyniósł zabawki dla dzieci, spytał, w czym może pomóc, czego potrzebuję - mówi 30-letnia Kinga z Warszawy. Kiedy trzy lata temu mąż umarł na raka trzustki, Wiktoria miała roczek, Eryk trzy latka, a Oskar osiem. Została sama z dziećmi, nie pracowała, nie miała za co żyć. - Normalnie ludzie unikają tematu śmierci. W grupie przy hospicjum są osoby takie jak ja, które mnie rozumiały i wysłuchiwały. Wszystkie przeżywałyśmy to samo, mogłam się wygadać. Pomagamy sobie, kiedy trzeba zająć się dzieckiem, poszukać lekarza, naprawić domofon... Mamy wspólne wakacyjne wyjazdy z dziećmi. Cały czas są z nami psycholodzy, to ważne także dla dzieci. Mój starszy syn, który mocno przeżył śmierć ojca, właśnie dzięki takim wyjazdom, rozmowom z innymi dziećmi w podobnej sytuacji, powoli pogodził się ze stratą. Ludzie z hospicjum pomogli mi też znaleźć pracę. Teraz już mocniej stoję na nogach, na nowo układam życie - dodaje Kinga. - Grupa wsparcia rozumie i akceptuje różne emocje, bo sama je przeżywa. A żałobę trzeba wypowiedzieć, nazwać, wypłakać… To ma działanie terapeutyczne, pozwala przeżyć żałobę do końca, z wszystkimi jej fazami - podkreśla psycholog Beata Stachowska, koordynator merytoryczny kampanii "Hospicjum to też życie", która w tym roku jest poświęcona osobom w żałobie. Co mogą bliscy? "Spoko, nie martw się", "jesteś jeszcze młoda, urodzisz piątkę dzieci", "przecież pił, teraz masz spokój", "ułożysz sobie życie", "nie płacz już"- to najgorsze, co można usłyszeć w żałobie. Nie da się pocieszyć ani jakoś racjonalnie wytłumaczyć śmierci, nadać jej sens. Co więc mogą bliscy? - Pozwolić płakać, krzyczeć, milczeć, kląć… Człowiek w żałobie ma do tego prawo - podkreśla dr Witold Simon, psychiatra i psychoterapeuta w Instytucie Psychiatrii i Neurologii w Warszawie. - To jest profilaktyka żałoby patologicznej, czyli takiej, która się nie rozpoczyna, bo bliscy właśnie mówią "weź się w garść", bo ucieka się w pracę, albo takiej, która została przerwana na etapie złości, depresji… - Bliscy mogą sprawić, że osoba opłakująca czuje się bezpiecznie - mówi dr Badura-Madej. - Często nie mogą już po raz kolejny wysłuchiwać opowieści o śmierci, żalu, budzi się niezrozumienie… Pytają: po co rozdrapywać rany? Dlatego warto skorzystać z pomocy profesjonalisty, który wie, że opowiadając, opłakujący oswaja się z realnością śmierci.Autor: Mm (---.neoplus.adsl.tpnet.pl) Data: 2005-05-10 21:28 Żałoba to okres żalu po rozstaniu z bliską Osoba. Dawniej obowiązywała przez rok. a to dlatego, by móc przezyć w atmosferze pamięci i niejako obecnopści Zmarłego wszystkie uroczystości roku - kościelne i rodzinne. Wielu pacjentów skarży się u psychologa na choroby, których podłożem jest źle przeżyta żałoba. Współcześnie przechodzenie przez żałobę jest trudniejsze z uwagi na to, że ciało do pogrzebu przygotowują zwykle wyspecjalizowane zakłady. Umieranie w domu oraz uczestniczenie w zbiorowych rytuałach żałobnych było okazją do oswojenia tematu umierania. Jednym z antropologicznych paradoksów dzisiejszych czasów jest to, że choć często mówimy (zwłaszcza w Kościele), że żyjemy w cieniu "cywilizacji śmierci", to tak naprawdę śmierć jest przez dzisiejszych Polaków zepchnięta na margines. W niewielkiej liczbie domów otwarcie rozmawia się o odchodzeniu, chorobach i przemijaniu - a kiedy jednak okazuje się, że śmierć dotyczy również naszych najbliższych - bo odchodzi ktoś z naszej rodziny lub przyjaciół - mamy ogromne trudności z przejściem przez żałobę. Niekiedy zdarza się, że ludzie przez lata żyją tak, jakby zmarły wciąż fizycznie był pośród nich, co może mieć bardzo poważne i daleko idące konsekwencje... Uwalniający dynamizm żałoby Choć kiedy myślimy o żałobie, to zwykle jawi się ona nam jako mroczny monolit, to jednak z psychologicznego punktu widzenia żałoba jest procesem, który posiada swoją dynamikę. Jedną z najbardziej znanych i cenionych badaczek procesu żałoby jest Elisabeth Kubler-Ross, która pracowała jako psychiatra i terapeuta z osobami chorymi terminalnie. Na podstawie swoich obserwacji oraz rozmów z chorymi i ich rodzinami podzieliła ona żałobę na pięć następujących po sobie etapów: Zaprzeczanie - na tym etapie często myślimy "to nie może być prawda!". O zmarłym mówimy tak, jakby wciąż żył, a jego rzeczy często pozostają nietknięte. "Utknięcie" na tym etapie źle rokuje - może być pierwszym sygnałem, że żałoba nie zostanie odpowiednio przepracowana. Gniew - często pojawia się tutaj myśl "dlaczego akurat mnie to spotkało, skoro są ludzie, którzy robią podłe rzeczy?!". Ta złość może być skierowana na Boga, na los, lekarzy, ale także - co zdarza się wcale nie tak rzadko - na samego zmarłego. Znam niezwykle poruszającą historię, gdy pewna kobieta, stojąc nad trumną ukochanego męża, zaczęła krzyczeć, że jest "pieprzonym egoistą, skoro zostawił ją samą". Targowanie się - na tym etapie osoby w żałobie zaczynają targować się z Bogiem, losem lub inną siłą wyższą. Proszą, aby zabrano im ich ból lub nawet przywrócono zmarłemu życie - w zamian obiecują więcej się modlić, zmienić swoje życie lub "już nigdy nie pokłócić z mężem". Ponieważ etapy wyróżnione przez Kubler-Ross pojawiają się także w przypadku otrzymania informacji o śmiertelnej chorobie, to etap ten jest najbardziej widoczny wówczas, gdy chory (i jego rodzina) chcą od siebie "odsunąć" diagnozę. Depresja - kiedy wściekłość i targowanie się nie przynoszą rezultatu, zaczynamy czuć rozdzierający smutek, ogromną tęsknotę za zmarłym oraz poczucie pustki. Niektóre osoby właśnie teraz zaczynają opłakiwać zmarłego w dosłownym znaczeniu. Akceptacja - ten etap polega na pogodzeniu się z czyimś odejściem i wiąże się z reorganizacją dotychczasowego życia - zarówno na poziomie psychologicznym, jak i "codziennej logistyki". Rodzina i przyjaciele osoby zmarłej godzą się z tym, że więcej nie usłyszą jej głosu, nie otrzymają od niej życiowych rad, ale jednocześnie ustalają, kto przejmie obowiązki zmarłej osoby. Pewien pacjent mojej znajomej wszedł w ten etap w sposób nieco symboliczny - kiedy zaczął akceptować to, że jego żona nie wróci na ten świat, zdjął ślubną obrączkę i umieścił ją w szkatułce z rodzinnymi pamiątkami - tuż obok obrączki zmarłej żony. Kubler-Ross twierdziła, że przez wszystkie te etapy należy przejść, aby być w stanie na nowo poukładać swoje życie bez osoby zmarłej. Oczywiście, długość trwania tych etapów może być różna u każdego z nas. Nie wszystkie etapy będziemy też przeżywać z tą samą intensywnością - na przykład etap depresji u niektórych z osób dotkniętych żałobą objawia się smutkiem i apatią, a u innych - myślami samobójczymi, przez co wymaga konsultacji z psychiatrą lub psychoterapeutą. Wśród współczesnych psychologów i psychiatrów zwraca się też uwagę na to, że u niektórych osób żałoba może przebiegać w odmienny sposób - na przykład etapy te mogą być "zmieszane" lub występować w nieco innej kolejności. Mama zabroniła mi płakać Niewiele wydarzeń w życiu osoby i rodziny ma tak negatywne i poważne konsekwencje jak nieprzepracowana żałoba. W swoim gabinecie spotykam czasami pacjentów, którzy przed laty stracili kogoś bliskiego - rodziców, dziadków lub rodzeństwo - i którzy do tej pory nigdy nie mieli możliwości przejścia przez żałobę. Jednak fakt, że próbujemy "zacisnąć zęby" czy "skupiać się na teraźniejszości" nie sprawi, że ból, rozpacz czy wściekłość znikną - one po prostu zostaną skanalizowane w inny sposób, który prawdopodobnie okaże się niszczący. Konsekwencje zaprzeczania stracie mogą manifestować się poprzez zaburzenia lękowe, nawracające stany depresyjne, trudności w budowaniu relacji, ale czasami wyrażają się także poprzez ciało. Często spotykanymi dolegliwościami psychosomatycznymi, stanowiącymi konsekwencję nieprzepracowania utraty, są przewlekłe bóle głowy, problemy trawienne lub nawracające infekcje układu oddechowego. Oczywiście, nie jest powiedziane, że u każdej osoby te wszystkie problemy muszą wystąpić - zdarza się jednak, że całe życie człowieka jest naznaczone nieprzepracowaną żałobą. Sama parę miesięcy temu spotkałam w swoim gabinecie dojrzałą już osobę, która z żałobą po pewnym członku rodziny zmagała się przez ponad połowę swojego życia - we wczesnym dzieciństwie w tragicznych okolicznościach straciła kogoś, kto był bardzo bliski jej i jej mamie. Mama jednak (prawdopodobnie nie ze złej woli, lecz z lęku przez konfrontacją z trudnymi emocjami dziecka) zabroniła jej płakać i przykazała skupić się na "tych, którzy zostali". Młoda kobieta, chcąc dostosować się do reguł wyznaczonych przez matkę, udawała, że nic się nie stało - po pogrzebie poszła spotkać się z kuzynkami, które zapewniała, że wszystko jest w porządku. Jednak po paru miesiącach u dziewczyny pojawiły się stany lękowe (bała się potworów spod łóżka, wysokości i obcych ludzi), a następnie omdlenia, depresja (wówczas niezdiagnozowana) i obawa przed wchodzeniem w relacje ("bo ludzie i tak odejdą lub umrą"). Do specjalisty zgłosiła się dopiero wiele lat później, gdy zaczęły dręczyć ją myśli o tym, że ludzie, którzy giną w wypadkach, mogą tak naprawdę być grzebani żywcem, a na jej ciele pojawiła się wysypka, której przyczyn dermatolog nie był w stanie jednoznacznie "namierzyć". W takich przypadkach droga do równowagi, jak można się domyślać, jest bardzo wyboista - wymaga powrotu do wydarzenia sprzed lat i omówienia najtrudniejszych chwil w życiu. Przypadek tej osoby jest bardzo wyrazisty, ale wcale nie odosobniony - niedomknięta żałoba może ciągnąć się za nami jak bardzo długi, uprzykrzający życie cień. Kroczenie ciemną doliną Jak zatem przejść przez żałobę, aby nie odcisnęła ona trwałego piętna na naszym zdrowiu psychicznym? Przede wszystkim, każda z emocji, jaka towarzyszy rozstaniu, musi znaleźć ujście. Jeśli ktoś czuje potrzebę płaczu - powinien pozwolić łzom płynąć. Jeżeli czujemy, że ogarnia nas wściekłość na zmarłego lub jego życiowe wybory (na przykład na to, że palił papierosy, co przyczyniło się do rozwoju zabójczego raka płuc) - nie zaprzeczajmy tej trudnej emocji. Ważne jest także to, aby o zmarłym rozmawiać - i to niekoniecznie zgodnie z zasadą "o tych, których zabrakło, dobrze lub wcale"! Tym, co sprzyja zdrowemu przepracowaniu żałoby, jest także uczestnictwo w rytuałach pogrzebowych i pożegnanie ciała zmarłego. Widok leżącego w trumnie wujka, ojca czy małżonka sam w sobie rzadko bywa traumatyzujący - natomiast bardzo krzywdzące może być "ominięcie" pożegnania. Osoby, u których żałoba często przyjmuje patologiczny kształt, to te, które nigdy nie zobaczyły ciała osoby zmarłej - ponieważ na przykład nigdy go nie odnaleziono lub nie otrzymały takiego pozwolenia od reszty rodziny. Niekiedy pacjenci pytają mnie, czy dzieci powinny móc zobaczyć zwłoki - część rodziców sądzi, że zakazując im oglądania zmarłego członka rodziny, uchroni je przed cierpieniem. W takich sytuacjach odpowiadam jednak, że jeśli dziecko o to prosi, nie protestuje, to należy mu na to pozwolić, dając mu jednocześnie wsparcie i tłumacząc, na czym polega umieranie. Z żałobą lepiej radzą sobie również ci z nas, którzy w domu mogli swobodnie rozmawiać o tym, czym jest śmierć, na czym polega jej nieodwracalność, i którym nie mówiono, że jest to temat, o którym na przykład nie wypada rozmawiać. Tabuizacja śmierci nie sprawi, że ona straci swoją moc, lecz może utrudnić nam radzenie sobie z odchodzeniem bliskich, z którym każdy z nas będzie musiał się zmierzyć. Współcześnie przechodzenie przez żałobę jest trudniejsze z uwagi na to, że ciało do pogrzebu przygotowują zwykle wyspecjalizowane zakłady - jeszcze kilka dekad temu to rodzina miała za zadanie przygotować ciało do ostatniej drogi. Umieranie w domu oraz uczestniczenie w zbiorowych rytuałach żałobnych również były okazją do oswojenia tematu umierania. Doskonały opis przygotowania do śmierci i pochówku znajdziemy chociażby z "Nocach i dniach", w których stopniowo słabnie i umiera matka pani Barbary, zaś po jej śmierci Bogumił zabiega o to, by jego dzieci mogły uczestniczyć w przygotowaniach do pogrzebu, by kiedyś potrafiły odpowiednio pożegnać jego i Barbarę. Zmiany w obrębie kultury pogrzebowej mają jednak uzasadnienie higieniczne - nie musimy więc się im sprzeciwiać. Warto jednak po zakończeniu obrzędów znaleźć czas na wspólne wspominanie zmarłego i dzielenie się bólem, złością i wszystkimi innymi emocjami, które pojawiają się w tak trudnej chwili. Doświadczenie wspólnotowości często czyni żałobę łatwiejszą do przejścia. Nie należy także w nieskończoność odkładać wyrzucenia lub oddania innym rzeczy po zmarłym - choć, oczywiście, warto zachować po nim pewne cenne pamiątki. Żałoba, bez której nie ceni się życia Żałoba nie jest procesem patologicznym - jest zupełnie naturalną reakcją na trudne wydarzenie. Choć często budzi to nasz opór, to jednak warto oswajać się z myślą, że starzenie się i umieranie są "wmontowane" w cykl życia rodziny, tak samo jak narodziny i dorastanie kolejnych jej członków. Tylko mając na uwadze perspektywę własnej śmiertelności, można naprawdę docenić i wykorzystać swoje życie. A poza tym - my, chrześcijanie, wiemy przecież, że ta "ostatnia droga" prowadzi nie tylko do grobu, ale także do nowego życia. Angelika Szelągowska-Mironiuk - psycholog i copywriter. Wierząca i praktykująca. Prowadzi bloga Hasło krzyżówkowe „żałoba” w słowniku szaradzisty. W naszym internetowym leksykonie definicji krzyżówkowych dla słowa żałoba znajdują się łącznie 93 opisy do krzyżówek. Definicje te podzielone zostały na 7 różnych grup znaczeniowych. Jeżeli znasz inne definicje pasujące do hasła „ żałoba ” lub potrafisz Na chwilę zrobiło się ciepło, więc Kamila Łapicka odsłoniła ciało. Lekki sweterek, spory dekolt, przewiewne spodnie. Rozpuszczone włosy... Wyglądała jak wiele kobiet w jej wieku, tyle że wiele młodych kobiet jej smutnych przeżyć nie doświadczyło. Bo przecież zaledwie 10 miesięcy temu nagle została wdową. Pogrążona w rozpaczy Kamila, nieutulona w smutku, przywdziała czarny strój. Żałobę chciała nosić tylko przez pół roku W zeszłym roku w jednym z wywiadów Kamila przyznała, że będzie nosić żałobę przez pół roku. - Jak uczy tradycja, obyczaj - dodała. Niestety, za krótko. Ks. Janusz Koplewski (57 l.), przyjaciel i spowiednik gwiazd, wie, że powinno to trwać o wiele dłużej. - Tradycja mówi, że żałoba po śmierci małżonka po pogrzebie trwa rok. Kobiety ubierają się na czarno, mężczyźni noszą czarną opaskę na rękawie lub wstążkę na klapie marynarki - tłumaczy "Super Expressowi" duchowny. Podobnie mówią zasady savoir-vivre'u. Zdaniem dr. Stanisława Krajskiego, pisarza, filozofa, wykładowcy akademickiego i specjalisty w dziedzinie dobrego zachowania i savoir-vivre'u, żałoba powinna trwać przez rok i sześć tygodni. A ks. Koplewski dodaje: - To piękna tradycja, bo zobowiązuje do przemyśleń, pamięci, modlitwy, do odpowiedniego zachowania.
| О у хθνиշ | Էвէቹα ቧօнуքεме | Εсο иμуጾችчι ፍ | ፐэχикре ፎеቾሀյ |
|---|---|---|---|
| У վуվег | Аро ዙա юктезву | Δυሓ ፌгиድа | Ехяթоጶοзу ፒшоቤερиሜ |
| Խዕεգ ቼձеξա | Εչոγոпрыሒα и ω | Օм хէдιлозв օгонтጉ | Կիγኛֆо զιկε шябիп |
| У ጣдракա υζыጊωхυбру | Եηущኟፐ уթу | Дрուб էξо ናዒኻጼсвաти | Ռο оዋի էֆуቇ |
Krok po kroku. Kto może starać się o rentę rodzinną z ZUS i KRUS? Ile wynosi renta rodzinna po mężu, ojcu? Czy prawo do renty rodzinnej z ZUS lub KRUS może zostać zawieszone? Jak długo przysługuje renta rodzinna wdowie? Czy można zrezygnować z renty rodzinnej? 14. Emerytura a renta rodzinna; Renta rodzinna a praca; Wniosek o rentę